Το τελευταίο πράγμα που θα απασχολούσε το μυαλό μας τη βδομάδα αυτή, είναι οι συμβατικές ταινιούλες της Πέμπτης… Ζυγίζοντας το κλίμα, αναβάλλεται η έξοδος των νέων ταινιών… Με μια μοναδική εξαίρεση: Την χαριτωμένη αμερικάνικη ρομαντική κωμωδία «Σχέση 5 με 7» (2014), πρώτη σκηνοθετική δουλειά του σεναριογράφου και παραγωγού Βίκτορ Λέβιν, με θέμα την ερωτική σχέση ενός επίδοξου, νεαρού Αμερικανού συγγραφέα με την κατά εννέα χρόνια μεγαλύτερή του, γοητευτική σύζυγο ενός Γάλλου διπλωμάτη στη Νέα Υόρκη. Στην ταινία που βγαίνει κανονικά απόψε στις αίθουσες, συναντάμε γνωστούς σταρ χολιγουντιανούς και Γάλλους (Δείτε εδώ το Trailer).
Η κινητικότητα των ημερών πλήττει δίχως άλλο και τον καλό κινηματογράφο όπως το ΤΑΙΝΙΟΡΑΜΑ 2015 που διανύει την τελευταία, ίσως, καλύτερη φάση του, δεδομένου ότι η αυριανή μέρα είναι ολόκληρη αφιερωμένη στον Λουκίνο Βισκόντι, τον Μιλανέζο αριστοκράτη που μπολιάστηκε με τον μαρξισμό δίπλα στον Ζαν Ρενουάρ στα μέσα του ’30 και ερχόμενος στην πατρίδα του άνοιξε το δρόμο το 1942 στον ιταλικό νεορεαλισμό με την ταινία του «Διαβολικοί εραστές» (1942) (Ossessione). Τρεις πολύ σημαντικές ταινίες του προβάλλονται στο «Αστυ». «Σένσο» (1954) στις 6 το απόγευμα, «Μπελίσιμα» (1951) με την Αννα Μανιάνι στις 8 και «Γατόπαρδος» στις 10 το βράδυ.
Κατά τ’ άλλα, δείτε αν μπορείτε ό,τι πιο εκλεκτό και χρήσιμο στο σινεμά, τη «Γη» (1930)…
Κριτική: Τζία Γιοβάνη
Στην Παγκόσμια Έκθεση Βρυξελλών το 1958, ψηφίστηκε «Η Γη» (1930) του Αλεξάντρ Ντοβζένκο, από 117 ιστορικούς του κινηματογράφου, ως μια από τις 12 σημαντικότερες ταινίες όλων των εποχών. Η σοβιετική αυτή βωβή ταινία ολοκληρώνει μαζί με το «Σβενιγκόρα» (1928) και το «Οπλοστάσιο» (1929) την Τριλογία του Πολέμου του Ουκρανού κομμουνιστή σκηνοθέτη Αλεξάντρ Ντοβζένκο (1894-1956). Ο Ντοβζένκο πολέμησε με τον Κόκκινο Στρατό το 1917 – ’19 και στη συνέχεια έγινε γραμματέας του κόμματος στην περιοχή του Κιέβου, ενώ υπήρξε στενός φίλος του Στάλιν, για τον οποίο λέγεται ότι ήταν μέγας κινηματογραφόφιλος. Η «Γη» συνιστά σαφή εικονοποίηση του ιστορικού γίγνεσθαι της περιόδου, μέσα στην οποία το φιλμ παράγεται, ενώ εντάσσεται ξεκάθαρα στο πολιτικό – οικονομικό πλαίσιο της απόφασης για σταδιακή συνένωση των μικρών αγροτικών καλλιεργειών, ώστε οι φτωχοί αγρότες να γλιτώσουν την εκμετάλλευση και τους εκβιασμούς των κουλάκων. Οι κουλάκοι που κατείχαν εκτάσεις γης με τσαρικές αποφάσεις, αντιδρούσαν μανιωδώς στην απόφαση. Με σαμποτάζ στα μηχανήματα, με εμπρησμούς στην περιουσία των κολχόζ, σκότωναν ζώα και εμπόδιζαν τη συγκομιδή των σιτηρών. Ειδικά στην Ουκρανία, η αντίδραση ήταν λυσσαλέα τόσο γιατί η γη εκεί ήταν πολύ εύφορη και πλούσια, με αποτέλεσμα οι κουλάκοι να ζημιώνονται σημαντικά, όσο και γιατί, ιδίως στις περιοχές που συνόρευαν με την Πολωνία, οι αντεπαναστατικές δυνάμεις είχαν ερείσματα από την εποχή του εμφυλίου. Το Μάη του 1930 καταγράφηκαν στην Ουκρανία 2.945 ένοπλες επιθέσεις, ενώ δολοφονήθηκαν πάνω από χίλιοι άνθρωποι, κομματικά στελέχη και αγρότες των κολχόζ. Η τελευταία βωβή ταινία του Ντοβζένκο «Γη», η πιο βατή αφηγηματικά, γυρίζεται το 1930, μια από τις πιο δύσκολες χρονιές της κολεκτιβοποίησης, ενώ η πρεμιέρα της έγινε την άνοιξη του 1930 στο Χαρκίβ της Ουκρανίας.
Ύμνος στη νέα ζωή, αλλά και τον κύκλο της ζωής που συνεχίζεται αιώνια η ταινία, του τρίτου, λιγότερο συμβατικού σκηνοθέτη, του κλασικού σοβιετικού κινηματογράφου, οι άλλοι δύο είναι ο Αϊζενστάιν και ο Πουντόβκιν, συνδυάζει, όπως όλα τα φιλμ του μεγάλου αυτού δημιουργού έντονη θεατρικότητα, αλλά και δυναμική ντοκουμενταρίστικη εικονογραφία. Ξεδιπλώνεται δε, αργά, με ρυθμό φυσικό σαν τις διαδικασίες της ίδιας της ζωής. Με την παράθεση πολλαπλών πλευρών του ίδιου «αντικειμένου», ένα προτσές που δε λειτουργεί σωρευτικά αλλά αντιθετικά και προσβλέπει σε μια καινούργια, διαλεκτική, όψη. Τα προβλήματα που τίθενται διέπονται από διαχρονική παγκοσμιότητα, είναι ακόμα επίκαιρα και όχι μόνο για τους Ρώσους. Ο Ντοβζένκο υπήρξε όπως αναφέρει ο Βασίλης Ραφαηλίδης «κάτι περισσότερο από ποιητής: ένας διαλεκτικός. (…) και θα ήταν πολύ δύσκολο να χαθεί στην ομίχλη της ποιητικής αοριστίας και της ιδεολογικής της ασάφειας».
Η «Γη», φωτεινή και ποιητική συνεισφορά στο βασίλειο του διαλεκτικού σινεμά, αφηγείται μια απλή ιστορία ανάμεσα σε μια οικογένεια κουλάκων και τους νεαρούς αγρότες μιας κολεκτίβας. Οι κουλάκοι αρνούνται να πουλήσουν τη γη τους στην κολεκτίβα και ο Βασίλι, πρόεδρος του χωριού, την επιτάσσει. Αγοράζει κι ένα καινούργιο τρακτέρ που θα βοηθήσει την παραγωγή της κολεκτίβας. Ένα βράδυ, ο γιος των κουλάκων δολοφονεί τον Βασίλι. Ο πατέρας του νεκρού, διώχνει παπάδες και δεσποτάδες και ζητά σύγχρονη ταφή για το παιδί του «με νέα τραγούδια για τη νέα ζωή». Η ταινία ολοκληρώνεται με μια ακόμα αντιστροφή. Το θλιβερό γεγονός της κηδείας του πρωτοπόρου κολχόζνικου Βασίλι, μετατρέπεται σε εκστατική νεκρική γιορτή, σε πανηγύρι για τον νέο σοβιετικό άνθρωπο…
Παραγωγή: Σοβιετική Ενωση (1930)
Από αύριο, ο θερινός «Ζέφυρος» (Τρώων 36, Ανω Πετράλωνα – Θησείο) θα φιλοξενεί την απολαυστικά κυνική νουάρ κωμωδία, με ανεξίτηλο το αποτύπωμα του μεγάλου Αμερικανού σκηνοθέτη Τζον Χιούστον, «Πιο δυνατός απ’ το διάβολο» (1953). Η γοητευτική ασπρόμαυρη συμπαραγωγή ΗΠΑ, Βρετανίας και Ιταλίας χαρακτηρίζεται δικαίως μικρό διαμαντάκι. Πέραν του εντυπωσιακού καστ με αναγνωρίσιμους καρατερίστες σαν τον Ρόμπερτ Μόρλεϊ, τον Πέτερ Λόρε, τους Μάρκο Τούλι και Σάρο Ούρτζι, με τον τεράστιο διαχρονικό γόη Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και πανέμορφες γυναίκες σαν την Τζίνα Λολομπρίτζιντα και την Τζένιφερ Τζόουνς, σημειώνουμε ότι το σενάριο της ταινίας έγραψε ο 28χρονος τότε Τρούμαν Καπότε…
Η ταινία, που από οικονομική – αρχικά – αποτυχία έγινε αμέσως κλασικό «καλτ» φιλμ, υποτίθεται ότι θα βασιζόταν σε ένα πρωτότυπο μυθιστόρημα του Τζέιμς Χέλβικ. Η ιστορία αυτού του ημισοβαρού θρίλερ, που θα έθιγε τα «κακά» της αποικιοκρατικής εκμετάλλευσης, στην αρχή ήταν τοποθετημένη σε μια μικρή πόλη της Γαλλίας. Ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ αυτό τουλάχιστον είχε υπόψη του, όταν υπέγραφε το συμβόλαιο της ταινίας και εν μέρει την χρηματοδοτούσε. Ο Χιούστον, όμως, που ξαφνικά αποφάσισε να γυρίσει μια κωμωδία σε μια ιταλική κωμόπολη, ακύρωσε το πρωτότυπο σενάριο που κρατούσε στα χέρια του από την πρώτη ήδη μέρα των γυρισμάτων και προσέλαβε το νεαρό Τρούμαν Καπότε, για να ξαναγράψουν μαζί το σενάριο από την αρχή. Τον έφερε στο Ραβάλο της Ιταλίας και το σενάριο γραφόταν παράλληλα με τα γυρίσματα, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των διαλόγων ολοκληρωνόταν λίγο πριν αναλάβει ρόλο η κάμερα.
Η ταινία πραγματεύεται τη θεματική της εκκεντρικής συμπεριφοράς. Στο κέντρο κινείται ένα ζευγάρι τυχοδιώκτες (Μπόγκαρτ – Λολομπρίτζιντα), που συνοδεύεται από μια συμμορία απροσάρμοστων απατεώνων, την τετράδα Μόρλεϊ, Λόρε, Τούλι και Μπάρναρντ, που σκοτώνουν τον καιρό τους σε μια παραθαλάσσια ιταλική πόλη, περιμένοντας να ολοκληρωθούν οι επισκευές στο σκουριασμένο καράβι που θα τους μεταφέρει στη βρετανική Ανατολική Αφρική, όπου ελπίζουν να υφαρπάξουν γη πλούσια σε ουράνιο. Ολοι έχουν μυστικά σχέδια για τα ευρήματα ουρανίου. Στην παραθαλάσσια πόλη, συναντούν ένα ακόμη, εντελώς αταίριαστο και περίεργο ζευγάρι (Τζόουνς – Αντερντάουν). Τα δύο αυτά ζευγάρια ερωτεύονται χιαστί και μέχρι το τέλος της ταινίας ειλικρινά δεν ξέρουμε ποιος δουλεύει ποιόν. Ο Αντερντάουν, σύζυγος της Τζόουνς, θίγει τους τρόπους της βρετανικής υψηλής τάξης και δε φαίνεται να έχει καν παρατηρήσει ότι η σύζυγός του είναι ερωτευμένη με τον Μπόγκαρτ. Η σύζυγος του Μπόγκαρτ έχει ερωτευτεί τον Αντερντάουν και αυτός φαίνεται να το αγνοεί. Αυτό μοιάζει να είναι και το «μέτρο» της ταινίας, με το θεατή να μην είναι ποτέ βέβαιος αν το ζευγάρι Μπόγκαρτ/Λολομπρίτζιντα διαπράττουν μοιχεία ή απλά προσπαθούν με αυτόν τον τρόπο να ανακαλύψουν τα μυστικά σχέδια του άλλου ζευγαριού για το ουράνιο. Στους πουριτανούς λογοκριτές του Χόλιγουντ δεν άρεσε καθόλου η ιδέα της μοιχείας, έτσι ο Χιούστον και ο Καπότε κατέστησαν αυτό το στοιχείο αινιγματικό.
Υπάρχουν στιγμές στην ταινία, που κανείς αισθάνεται τον Καπότε να καγχάζει τον εαυτό του, επιβάλλοντας απίθανους διαλόγους στους χαρακτήρες. Στην Ιταλιάνα Λολομπρίτζιντα που έκανε την πρώτη της αγγλόφωνη ταινία, στον Μπόγκαρτ που περιγράφει το παρελθόν του: «Ημουν ένα ορφανό μέχρι τα είκοσί μου. Στη συνέχεια, μια πλούσια και όμορφη κυρία με υιοθέτησε» και ιδίως στον Πέτερ Λόρε, με το φημισμένο μονόλογο για το χρόνο: «Ο χρόνος… – λέει ο Λόρε – Τι είναι ο χρόνος; Οι Ελβετοί τον κατασκευάζουν. Οι Γάλλοι τον κρατούν. Οι Ιταλοί τον σπαταλούν. Οι Αμερικάνοι λένε ότι ο χρόνος είναι χρήμα. Οι Ινδουιστές λένε ότι δεν υπάρχει… Ξέρεις τι λέω εγώ; Ότι ο χρόνος είναι ένας απατεώνας».
Μεγάλο μέρος χιούμορ παράγουν οι δύο γλυκύτατες και ταλαντούχες ηθοποιοί, η Τζόουνς, που υποδύεται μια γυναίκα από εκείνες που άθελά τους ξεφουρνίζουν ακριβώς ό,τι τους έρχεται στη γλώσσα και η Λολομπρίτζιντα, που περιφέρεται από το πρωί ως το βράδυ με προκλητικές τουαλέτες, αλλά και η συμμορία του Μόρλεϊ, του απατεώνα με το υπέροχο παγωτατζίδικο κουστούμι, που τριγυρίζει ανάρμοστα ντυμένη για το ζεστό καιρό, ιδρώνει και στριφογυρίζει, ενώ ο Λόρε ατάραχος ρουφά συνεχώς ένα τσιγάρο, με μια βάση που κρατά σαν φλάουτο.
Γεννώνται αμφιβολίες από τη διαδοχή των σκηνών που είναι φωτεινές, τους σπιρτόζικους, κοφτούς και υπαινικτικούς διαλόγους, τους ανδρικούς χαρακτήρες καρικατούρες και τις γυναίκες με το ισχυρό ένστικτο αυτοσυντήρησης και την τετράγωνη λογική. Με την ταινία του αυτή, ο Τζον Χιούστον δείχνει πόσο πολύ έχασε το Χόλιγουντ υποτιμώντας τους καρατερίστες ηθοποιούς…
Παραγωγή: ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Ιταλία (1953)
