Από κινητοποίηση εργαζομένων στη Χίο στα προγράμματα «κοινωφελούς εργασίας»
Την ίδια στιγμή που οι παροχές προς τους ανέργους «ψαλιδίζονται» συνεχώς (χαρακτηριστικά στοιχεία παρουσιάστηκαν στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου» 7 – 8 Ιούλη), ο ΟΑΕΔ λειτουργεί όλο και πιο έντονα ως μηχανισμός πολύμορφης ενίσχυσης των εργοδοτών.
Την ώρα που το επίδομα ανεργίας βρίσκεται καθηλωμένο στα 360 ευρώ από το 2012 και οι άνεργοι που το δικαιούνται δεν φτάνουν ούτε τους 2 στους 10, την ώρα που το ύψος του κονδυλίου που προορίζεται για τα επιδόματα ανεργίας, με βάση τον προϋπολογισμό του ΟΑΕΔ, βαίνει μειούμενο χρόνο με το χρόνο, εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ κατευθύνονται στις λεγόμενες «ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης»: Πρόκειται για τα προγράμματα ανακύκλωσης της ανεργίας και πολύμορφης ενίσχυσης της εργοδοσίας τα οποία διαφημίζει η κυβέρνηση, προχωρώντας σε διεύρυνσή τους…
«Η μείωση της ανεργίας αποτελεί κομμάτι του ίδιου πολιτικού σχεδίου με την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων», ισχυριζόταν σε πρόσφατη συνέντευξή του ο υφυπουργός Εργασίας, Νάσος Ηλιόπουλος, διαφημίζοντας «δέκα νέα προγράμματα για περισσότερους από 80.000 ανέργους» μέχρι το τέλος του έτους.
Τα ίδια τα προγράμματα, ωστόσο, από τα οποία άλλα ήδη «τρέχουν» και άλλα προαναγγέλλονται, σκιαγραφούν το εργασιακό τοπίο που περιλαμβάνεται στα σχέδια της κυβέρνησης: Οι χιλιάδες άνεργοι που δουλεύουν προσωρινά μέσα από αυτά αμείβονται με μισθούς – ψίχουλα, στα όρια του βασικού μισθού, μένουν συχνά απλήρωτοι, εκτίθενται σε επαγγελματικούς κινδύνους χωρίς μέτρα για την ασφάλεια και την προστασία της υγείας τους. Μετά από το ολιγόμηνο «διάλειμμα» της συμμετοχής στο πρόγραμμα, επιστρέφουν στις ουρές της ανεργίας, περιμένοντας να έρθει ξανά η σειρά τους όταν το άθροισμα των μηνών της δικής τους ανεργίας ξεπεράσει το αντίστοιχο άθροισμα αυτών που στέκονται στην ίδια ουρά μαζί τους.
Επιπλέον, οι προσωρινές και κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας που ανακυκλώνουν και μοιράζουν την ανεργία συνοδεύονται από επιδοτήσεις, επιχορηγήσεις ασφαλιστικών εισφορών και άλλα «κίνητρα» στην εργοδοσία.
«Νέα» προγράμματα για την ενίσχυση της εκμετάλλευσης
Ενδεικτικά για τη μετατροπή των ανέργων σε πάμφθηνο εργατικό δυναμικό, στον ευρύτερο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, είναι δύο από τα προγράμματα που έχουν εξαγγελθεί:
— Στα οχτάμηνα προγράμματα της «κοινωφελούς εργασίας» ετοιμάζεται να προστεθεί μία ακόμα «φουρνιά» 30.000 ανέργων που θα δουλέψουν σε δήμους και Περιφέρειες, ενώ παράλληλα «τρέχουν» ανάλογα προγράμματα με μικρότερο αριθμό ανέργων. Κοινός τόπος για τους ανέργους που παίρνουν μέρος στην «κοινωφελή εργασία», σε όποιον φορέα κι αν δουλεύουν, είναι οι πολύ χαμηλοί μισθοί. Ανεξάρτητα από την ειδικότητα, τη θέση και το αντικείμενο εργασίας, αμείβονται με τον κατώτατο μισθό: Οσοι έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 25 ετών αμείβονται με 495,25 ευρώ και όσοι είναι μικρότεροι των 25 ετών με 431,75 ευρώ το μήνα. Στις σχετικές προκηρύξεις των προγραμμάτων διευκρινίζεται σαφώς ότι εκτός από τα ποσά αυτά, ο ΟΑΕΔ και οι επιβλέποντες φορείς «δεν υποχρεούνται να καταβάλλουν οποιαδήποτε άλλη παροχή ή αμοιβή στους ωφελούμενους», όπως για παράδειγμα επιδόματα, και πως «δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, πέραν των ρητώς προβλεπομένων».
— Οι άνεργοι κατευθύνονται ως φθηνό εργατικό δυναμικό και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Την επιχορήγηση των επιχειρήσεων στο 50% του «μισθολογικού και μη μισθολογικού κόστους», με ανώτατο όριο τα 500 ευρώ μηνιαίως, για την απασχόληση ανέργων ηλικίας 18 – 29 ετών, προβλέπει πρόγραμμα που έχει ξεκινήσει να δέχεται τις αιτήσεις των ενδιαφερόμενων εργοδοτών. Από τις 10.000 θέσεις για ανέργους, πάνω από τις μισές (6.000) αφορούν πτυχιούχους ΑΕΙ, παρέχοντας στους εργοδότες ειδικευμένο προσωπικό το οποίο θα τους «κοστίζει» λιγότερο και από τον κατώτερο μισθό! Επιπλέον, όπως συμβαίνει σε όλο και περισσότερα προγράμματα, οι άνεργοι δεν υποβάλλουν οι ίδιοι αίτηση, αλλά επιλέγονται από τους εργοδότες και τις υπηρεσίες του ΟΑΕΔ. Συγκεκριμένα, η Δημοσία Πρόσκληση για το πρόγραμμα προβλέπει πως οι «ωφελούμενοι» άνεργοι «οφείλουν να έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία εξατομικευμένης προσέγγισης και να έχουν συμφωνήσει σε ατομικό σχέδιο δράσης». Με βάση τη διαδικασία αυτή, «οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες παρέχουν στοιχεία βιογραφικού σημειώματος των εγγεγραμμένων στα μητρώα του ΟΑΕΔ ανέργων, με βάση την ειδικότητά τους, την περιοχή στην οποία διαμένουν, αλλά και πληροφορίες για την εργασιακή εμπειρία, το επίπεδο εκπαίδευσης και τις δεξιότητες του ανέργου, που επιτρέπουν στους εργοδότες – επιχειρήσεις να επιλέξουν τους κατάλληλους υποψηφίους». Από τη δεξαμενή των ανέργων η επιχείρηση μπορεί να προεπιλέξει ορισμένους και στη συνέχεια να ενημερώνει την αρμόδια υπηρεσία του ΟΑΕΔ.
«Επιταγή» που εξαργυρώνουν οι εργοδότες
Οι προτεραιότητες του ΟΑΕΔ αντανακλώνται και στα δεδομένα του προϋπολογισμού του.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις για το τρέχον έτος, από τα 2,993 δισ. ευρώ έσοδα, που προέρχονται κατά κύριο λόγο από τις εισφορές των εργαζομένων, στους ανέργους προβλέπεται να καταλήξουν μόνο 986 εκατ. ευρώ, δηλαδή μόνο το 33% των συνολικών εσόδων. Το κονδύλι κινείται στο ίδιο επίπεδο με την περσινή χρονιά, ενώ είναι αισθητά μειωμένο σε σύγκριση με το 2012, όταν έφτανε στα 1,737 δισ. ευρώ, παρά την αύξηση της ανεργίας στα χρόνια που μεσολάβησαν.
Την ίδια ώρα, τα λεγόμενα «προγράμματα απασχόλησης», δηλαδή τα προγράμματα ανακύκλωσης της ανεργίας και παροχής ζεστού χρήματος στα ταμεία της εργοδοσίας, προϋπολογίστηκαν στα 450 εκατ. ευρώ, ενισχυμένα κατά 100 εκατ. ευρώ από τα 350 εκατ. του 2017.
Χαρακτηριστικό για την προσπάθεια οι εισφορές των εργαζομένων στον ΟΑΕΔ και τα πενιχρά επιδόματα των ανέργων να κατευθυνθούν στα ταμεία των επιχειρήσεων, είναι και το πρόγραμμα της «επιταγής επανένταξης στην αγορά εργασίας», στο πλαίσιο του οποίου οι επιδοτούμενοι άνεργοι μπορούν να μετατρέψουν το επίδομα ανεργίας σε χρηματική ενίσχυση για την επιχείρηση που θα τους προσλάβει! Παρουσιάζοντας, μάλιστα, τα «καινοτόμα» σχέδιά της, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας είχε κάνει λόγο για «βελτίωση στο ταμείο ανεργίας» που δίνει την «επιλογή» στον άνεργο «είτε να παίρνει το επίδομα ανεργίας, είτε να το χρησιμοποιήσει σαν μία επιταγή που θα επιτρέψει στον ιδιωτικό τομέα να τον προσλάβει».
«Σχέσεις εμπιστοσύνης» με την αγορά εργασίας
Μοχλός για την πληρέστερη προσαρμογή στις ανάγκες της μεγαλοεργοδοσίας είναι και ο «επανασχεδιασμός του επιχειρησιακού μοντέλου» του Οργανισμού. Το ζήτημα δεν είναι καινούργιο, καθώς πρόκειται για έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη ήδη από το 2012. Υλοποιείται, μάλιστα, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις Δημόσιες Υπηρεσίες Απασχόλησης της Βρετανίας, της Σουηδίας και της Γερμανίας.
Ανάμεσα στους άξονες και τα κομβικά σημεία του «επαναπροσδιορισμού του επιχειρησιακού μοντέλου» του ΟΑΕΔ περιλαμβάνεται η «βελτίωση των σχέσεων» με τους εργοδότες, καθώς η προσέγγιση των εργοδοτών «αποτελούσε πάντα βασική έλλειψη». Στην ίδια κατεύθυνση επιδιώκεται ο επανασχεδιασμός των «Ενεργητικών Πολιτικών Απασχόλησης» σύμφωνα με «τις ανάγκες της αγοράς εργασίας» και των «δυναμικών κλάδων» της οικονομίας, στα μέτρα δηλαδή των αναγκών των επιχειρήσεων για επιδοτούμενο από τον Οργανισμό και τα προγράμματά του προσωπικό, με έμφαση μάλιστα στους κλάδους όπου το κεφάλαιο προσδοκά αυξημένη κερδοφορία.
Τα βήματα που έχουν ήδη γίνει και οι στόχοι που τίθενται για το επόμενο διάστημα αποτυπώνονται στο «Στρατηγικό Πλαίσιο για τον Ανασχεδιασμό των Ενεργητικών Πολιτικών Απασχόλησης» του υπουργείου Εργασίας, που αναρτήθηκε σε δημόσια διαβούλευση τον περασμένο Απρίλη. Ηδη η «μονάδα μεγάλων εργοδοτών», αλλά και οι «εργασιακοί σύμβουλοι» που «προσεγγίζουν ενεργά τους εργοδότες με κάθε διαθέσιμο μέσο (…) προκειμένου να τους ενημερώσουν σχετικά με τις διαθέσιμες υπηρεσίες» του Οργανισμού, έχουν ενταχθεί στις υπηρεσίες του ΟΑΕΔ και των Κέντρων Προώθησης της Απασχόλησης (ΚΠΑ). Ο στόχος, σύμφωνα πάντα με το «Στρατηγικό Πλαίσιο», είναι «η οικοδόμηση μακροπρόθεσμων σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των ΚΠΑ και των εργοδοτών της κάθε τοπικής αγοράς εργασίας».
Κατηγοριοποίηση και «ανοικτό πλαίσιο» με βάση τις ανάγκες των επιχειρήσεων
Με κριτήριο την αποτελεσματικότερη ανταπόκριση στις ανάγκες των επιχειρήσεων, κυβέρνηση και ΟΑΕΔ επανεξετάζουν την υλοποίηση των «ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης» (ΕΠΑ), με στόχο να διαμορφώσουν «ένα «ανοικτό πλαίσιο», σύμφωνα με τις προσεγγίσεις πολιτικής της ΕΕ, που παρέχει σταθερά επιλογές στους ανέργους ανάλογα με το προφίλ και τις ανάγκες τους».
«Μέχρι σήμερα οι διαθέσιμοι πόροι αξιοποιούνται μέσω των υλοποιούμενων προγραμμάτων απασχόλησης, κατάρτισης ή κοινωφελούς εργασίας, τα οποία καταρτίζονται με συγκεκριμένο προϋπολογισμό και συγκεκριμένο αριθμό ωφελούμενων κάθε φορά», εξηγεί το υπουργείο Εργασίας. «Στο νέο μοντέλο», συνεχίζει, «επιδιώκουμε να υπάρχει διαρκής διαθεσιμότητα σταθερών/βασικών επιλογών απασχόλησης ή κατάρτισης για τον άνεργο και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των αναγκών του ανέργου μέσω των προγραμμάτων ΕΠΑ».
Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΑΕΔ έχει στόχο να γενικευτεί μέσα στο τρέχον έτος η εφαρμογή της μεθοδολογίας για την καταγραφή του προφίλ, την τμηματοποίηση και κατηγοριοποίηση των ανέργων (profiling), την οποία έχει ήδη εφαρμόσει πιλοτικά. Πρόκειται για μεθοδολογία που κατατάσσει τους ανέργους σε κατηγορίες με βάση τα ατομικά τους χαρακτηριστικά. Σε κάθε κατηγορία «θα αντιστοιχεί ένα συγκεκριμένο μενού υπηρεσιών», διαφοροποιημένο «ως προς το είδος και την ένταση των παρεχόμενων υπηρεσιών και ως προς τα προγράμματα ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης».
Μάλιστα, το «Στρατηγικό Πλαίσιο» ξεκαθαρίζει πως «αν χρειαστεί θα ενισχυθεί η γεωγραφική τους κινητικότητα (σ.σ. των ανέργων) σε διαφορετικό τόπο – Περιφέρεια από τον τόπο κατοικίας τους, μέσω και της καταβολής επιδόματος μετεγκατάστασης για τη συμμετοχή τους σε διαθέσιμη ενεργητική πολιτική απασχόλησης».
Απλήρωτοι για μήνες και μακριά από τον τόπο κατοικίας τους
Πλευρές των παραπάνω έχουν μπει ήδη σε εφαρμογή μέσα από τα υλοποιούμενα προγράμματα.
Για παράδειγμα, στα πρότυπα της προώθησης της «κινητικότητας» των ανέργων σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το πρόγραμμα «κοινωφελούς εργασίας» που αφορούσε θέσεις εργασίας σε Κέντρα Πρώτης Υποδοχής μεταναστών και προσφύγων στα νησιά. Το επίδομα μετεγκατάστασης, ύψους 200 ευρώ (που έτσι κι αλλιώς δεν έφτανε για να συμπληρώσει τις αποδοχές – ψίχουλα και να καλύψει τις ανάγκες ενός ανέργου που αναγκάζεται να μετακομίσει, «κυνηγώντας» μια προσωρινή θέση εργασίας), δόθηκε με καθυστέρηση μηνών. Χαρακτηριστικές είναι οι παρεμβάσεις που οργάνωσαν το Εργατικό Κέντρο Λέσβου και το Σωματείο Ιδιωτικών Υπαλλήλων του νησιού, καθώς άνεργοι που είχαν φτάσει από κάθε γωνιά της χώρας δεν είχαν ακόμα πληρωθεί ούτε το μισθό ούτε το επίδομα μεταγκατάστασης στον τρίτο μήνα του προγράμματος, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης.
Στα παραπάνω, το «Στρατηγικό Πλαίσιο» του υπουργείου Εργασίας προσθέτει και την προοπτική της «κοινωφελούς εργασίας» …μερικής απασχόλησης, αξιοποιώντας τα γνωστά προσχήματα. «Για μερικές κατηγορίες ανέργων, όπως αυτοί που έχουν αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, η πλήρης απασχόληση δεν είναι πάντα δυνατή», αναφέρει και συνιστά την «εξέταση της δυνατότητας συμμετοχής τους με μερική απασχόληση» ως πιο …ενδεδειγμένη.
