Γνώριζες ότι;

1989- 1991: Η «δικτατορία της εικόνας» στη Νέα Τάξη

Στηριγμένοι σε ένα «αξίωμα» των σύγχρονων επικοινωνιολόγων, ότι «πραγματικότητα είναι μόνον η εικόνα», οι ιθύνοντες της «Νέας Τάξης» επέβαλαν μέσω της τηλεόρασης τη δικτατορία της εικόνας. Η σημερινή συνέχεια του αφιερώματος «Στα εργαστήρια κατασκευής πολέμων », αφορά σε ορισμένα χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της «τυραννίας των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας» όπως την ονομάζει ο διευθυντής της γαλλικής εφημερίδας «Μοντ Ντιπλοματίκ» Ιγνάσιο Ραμονέ.

 Ο ομαδικός τάφος στην Τιμισοάρα

Στις 15 Δεκέμβρη του 1989 στη ρουμανική πόλη Τιμισοάρα, όπου ζει μια πολυάριθμη ουγγρική μειονότητα, γίνονται διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης Τσαουσέσκου. Σημειώνονται συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία και οι ανταποκριτές των ξένων εφημερίδων αναφέρουν στα τηλεγραφήματά τους ότι υπάρχουν νεκροί. Στις 20 Δεκέμβρη όλος ο κόσμος παρακολουθεί παγωμένος τις εικόνες που μεταδίδουν από την Τιμισοάρα τα διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα. Μια σειρά πτωμάτων και ένας ομαδικός τάφος είναι η «τρανταχτή απόδειξη» της αγριότητας των αστυνομικών και των ανδρών της Σεκιουριτάτε. Πάνω στις εικόνες αυτές στήθηκε μια πρωτοφανής εκστρατεία στην οποία πήραν μέρος κυβερνήσεις, τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες. Ο Γάλλος συγγραφέας Ζεράρ Καρεϊρού έκανε έκκληση κατά τη διάρκεια του δελτίου ειδήσεων του δικτύου ΤF1 για «σχηματισμό διεθνών ταξιαρχιών που θα πάνε να πεθάνουν στο Βουκουρέστι», ενώ ο παρακαθήμενος υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ρολάν Ντιμά συμφωνούσε: «Δεν μπορούμε να μείνουμε θεατές σε μια τέτοια σφαγή».

Από εκείνη τη μέρα και μετά, οι ανταποκρίσεις από την Τιμισοάρα παίρνουν μορφή παραληρήματος. «Πώς να ξέρουμε τον αριθμό των νεκρών; Οι οδηγοί φορτηγών που μετέφεραν κυβικά μέτρα σωμάτων δολοφονήθηκαν από τη μυστική αστυνομία, για να μην υπάρχουν μάρτυρες» έγραφε στις 23 Δεκέμβρη ο ανταποκριτής της γαλλικής εφημερίδας «Λιμπερασιόν». Η εικόνα του ομαδικού τάφου της Τιμισοάρα είναι αρκετή για να «νομιμοποιηθούν» εκτιμήσεις για 60, ακόμη και για 7 χιλιάδες νεκρούς. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα οι διαδηλώσεις κατά του Τσαουσέσκου πολλαπλασιάζονται, ο πρόεδρος της Ρουμανίας συλλαμβάνεται και μαζί με τη σύζυγό του, δικάζονται σε μια δίκη – παρωδία και στις 25 Δεκέμβρη εκτελούνται. Η βασική κατηγορία ήταν για τη «σφαγή της Τιμισοάρα».

Περί τα τέλη Γενάρη του 1990, από μια σύμπτωση αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι της μεγάλης απάτης. Ανάμεσα στα πτώματα που παρουσιάστηκαν στις 20 Δεκέμβρη ως θύματα της 15ης Δεκέμβρη ήταν και το πτώμα μιας γυναίκας και πάνω του το πτώμα ενός μωρού, μια πραγματικά συγκλονιστική εικόνα. Ομως, οι οικείοι της γυναίκας αναφέρουν ότι αυτή πέθανε και είχε ταφεί στις 8 Νοέμβρη, ενώ το μωρό είχε πεθάνει και είχε ταφεί στις 9 Δεκέμβρη (1).

Στη συνέχεια και μετά από μια έρευνα Γάλλων δημοσιογράφων αποκαλύπτεται ότι «οι εικόνες της Τιμισοάρα ήταν αποτέλεσμα σκηνοθεσίας: οι νεκροί πάνω στα λευκά σάβανα δεν ήταν θύματα των σφαγών της 15ης Δεκέμβρη 1989, αλλά πτώματα που τα ξέθαψαν από το νεκροταφείο για να τα προσφέρουν αυτάρεσκα στη νεκρόφιλη τηλεόραση»! (2)

Ομως, η «δικτατορία της εικόνας» δεν επιβάλλει μόνον την πλαστή εικόνα ως πραγματικότητα, μπορεί και να εξαφανίσει την πραγματικότητα.

Την ίδια περίπου ώρα που τα δίκτυα μετέδιδαν με καταιγιστικό ρυθμό τις εικόνες από την Τιμισοάρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποιούσαν μια ανοιχτή στρατιωτική επέμβαση στον Παναμά. Περίπου 2.000 Παναμέζοι, πολίτες στη συντριπτική πλειοψηφία τους, σκοτώθηκαν από τα πυρά των Αμερικανών πεζοναυτών. Ομως, κανείς δε μίλησε για σφαγή και για «ομαδικούς τάφους». Γιατί πολύ απλά ο αμερικάνικος στρατός δεν επέτρεψε στους δημοσιογράφους να τραβήξουν σκηνές από την επέμβαση. «Συνεπώς, γράφει στο βιβλίο του «Η τυραννία των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας» ο Ιγνάσιο Ραμονέ, «ο αόρατος πόλεμος δεν εντυπωσιάζει, δεν εξεγείρει την κοινή γνώμη».

Ο μηχανισμός της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των συνειδήσεων έδωσε ακόμη ένα δείγμα των ικανοτήτων του στον Πόλεμο του Περσικού από τον Αύγουστο του 1990 ως το Φλεβάρη του 1991. Επί μήνες οι αμερικανικές κυρίως, αλλά και οι ευρωπαϊκές εφημερίδες καλλιεργούσαν το κλίμα για την επικείμενη «Καταιγίδα της ερήμου». Το χαρακτηριστικό αυτής της καμπάνιας ήταν ότι όλα τα στοιχεία και οι πληροφορίες για την κατάσταση στον Περσικό προέρχονταν από μια και μόνο πηγή: το Πεντάγωνο. Σκοπός ήταν να εμφανιστεί το Ιράκ και κυρίως ο Σαντάμ Χουσεΐν ως ο μεγάλος εχθρός της ανθρωπότητας. Στοιχεία για τους ιρακινούς εξοπλισμούς, πληροφορίες για την κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής, εικόνες από την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και από τις «αγριότητες» των Ιρακινών στρατιωτών, όλα συντελούσαν στην αναγνώριση της αναγκαιότητας για μια «ανθρωπιστική επέμβαση» των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.

Ενα από τα ρεπορτάζ που μετέδωσε το CNN εκείνη την εποχή, παρουσίαζε μια νεαρή Κουβεϊτιανή νοσοκόμα που διηγούνταν με λυγμούς και λεπτομέρειες την εισβολή των Ιιρακινών στρατιωτών στο μαιευτήριο της πόλης του Κουβέιτ και την αρπαγή των λεχωνών, αφού πρώτα τους απέσπασαν τα νεογέννητα που κείτονταν νεκρά στο πάτωμα! Ηταν όλα ψέματα: η «νοσοκόμα» ήταν η κόρη του Κουβεϊτιανού πρέσβη στην Ουάσιγκτον, φοιτήτρια στις ΗΠΑ. Και η ιστορία με τις λεχώνες ήταν ένα σενάριο γραμμένο από τον Μάικ Ντίβερ, πρώην σύμβουλο σε θέματα επικοινωνίας του προέδρου Ρίγκαν, και την αμερικανική εταιρία δημοσίων σχέσεων «Χιλ και Νόουλτον», η οποία πληρώθηκε για το «ρεπορτάζ» από την κυβέρνηση του Κουβέιτ!(3)

Βεβαίως ως σύμβολο του «πολέμου της παραπληροφόρησης» στον Περσικό, παραμένει η «φωτογραφία του κορμοράνου».

Κατά τη διάρκεια των συμμαχικών επιχειρήσεων εναντίον του Ιράκ, μεταδόθηκε από τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία η φωτογραφία ενός κορμοράνου που είχε πέσει στην τεράστια πετρελαιοκηλίδα μετά το βομβαρδισμό των πετρελαιοπηγών του Κουβέιτ από τα ιρακινά αεροπλάνα. Η φωτογραφία συνοδευόταν από λεζάντα για το τεράστιο μέγεθος της οικολογικής καταστροφής που προκάλεσαν οι Ιρακινοί, ένας ακόμη λόγος για να δικαιολογηθεί η συμμαχική επιδρομή. Ομως λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα αποδείχτηκε ότι η φωτογραφία του κορμοράνου δεν είχε καμιά σχέση με τα γεγονότα. Είχε τραβηχτεί πριν από μήνες στις ακτές της Βρετάνης όταν μετά το ναυάγιο ενός πετρελαιοφόρου δημιουργήθηκε μια τεράστια κηλίδα στη Μάγχη.

Λίγα χρόνια μετά τον Πόλεμο του Κόλπου ο πρώην αρχηγός της Αεροπορίας των ΗΠΑ, Μέριλ Μακ Πικ, δήλωσε ότι «από το σύνολο των βομβαρδισμών που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων, μόνο το 8,8% αποτυπώθηκε στα τηλεοπτικά δίκτυα, καλωδιακά και δορυφορικά» (4). Επρόκειτο για τις «έξυπνες» βόμβες που έδιναν την ψευδαίσθηση ότι τα χτυπήματα γίνονταν με το νυστέρι. Ωστόσο στο υπόλοιπο 91,2% των βομβαρδισμών που ποτέ δε μεταδόθηκαν από τις τηλεοράσεις, χρησιμοποιήθηκαν «τυφλές» βόμβες που έπεφταν αδιακρίτως επί δικαίων και αδίκων, πλήττοντας όχι μόνο στρατηγικούς στόχους αλλά και άμαχο πληθυσμό.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΠΟΛΕΜΩΝ : ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ