Χαρακτηριστικό της βδομάδας στα μέσα του Οκτώβρη, η σχεδόν μαζική έξοδος φεστιβαλικών ταινιών. H «Ανίερη Συμμαχία» (Black Mass – 2015) – τρίτη μεγάλου μήκους ταινία – του Σκοτ Κούπερ λόγου χάριν, που προβλήθηκε εκτός συναγωνισμού στην τελευταία Μόστρα της Βενετίας θεωρείται πολυαναμενόμενη για δύο λόγους: Ο κύριος, έχει να κάνει με τον Τζόνι Ντεπ σε έναν επιτέλους πραγματικό, κινηματογραφικό ρόλο, σταθερό και ενδιαφέροντα, μετά τις άπειρες καρναβαλίστικες εμφανίσεις του σταρ, τα τελευταία χρόνια. Ο δεύτερος λόγος αφορά στον σκηνοθέτη Σκοτ Κούπερ που «δίνει εξετάσεις», μετά το τελευταίο και καλό του φιλμ «Out of the furnace» (2013), για το αν θα προσδώσει στις ιστορίες του εκείνη την κίνηση, ανάμεσα στο επικό και τη μεγάλη τοιχογραφία, που επιθυμεί. Το αποτέλεσμα, θα καταστεί αντικείμενο συζητήσεων. Η ταινία του Κούπερ μπορεί αποσπασματικά να πείθει, αλλά όχι στο σύνολό της, παρά τους καλογραμμένους χαρακτήρες, τον καλό ρυθμό της ιστορίας, τις σκηνές δράσης, τους φόνους, την ένταση και τη σουσπάνς, παρά το σύνολο των συστατικών μιας παραδοσιακής γκανγκστερικής ταινίας, η οποία κινείται, αποφεύγοντας τις προκλήσεις ενός σινεμά που ήδη έχουμε δει και ήδη έχει παρέλθει. Ο Τζόνι Ντεπ αγνώριστος ως Τζίμι Μπάλτζερ, «μπος» μαφιόζος, πατέρας, σύζυγος και αδελφός, μια φευγαλέα προσωπικότητα με σωματικά χαρακτηριστικά σαφή και αξιομνημόνευτα, περισσότερο από κείνα της προσωπικότητάς του. Πρόκειται για αληθινή ιστορία – αν αυτό έχει κάποια σημασία – για μικρούς και μεγάλους «αρουραίους των υπονόμων» και εκτυλίσσεται στις φτωχές γειτονιές της Νότιας Βοστόνης, με αφήγηση γραμμική που ξεκινά το 1975. Ο Τζίμι, σεβάσμιος τοπικός εγκληματίας, πείθεται από τον παιδικό του φίλο Τζον Κόνολι να γίνει πληροφοριοδότης του FBI με αντάλλαγμα την ελευθερία κινήσεών του. Ο Τζίμι είναι ίδιος με πολλούς του είδους του, η ταινία ωστόσο μιλάει γι’ αυτόν σαν να ήταν μοναδικός… Παρότι το φιλμ αναφέρεται σε πάνω από δυο δεκαετίες αμερικάνικης ιστορίας, η ταινία μοιάζει να μην ενδιαφέρεται να προβάλλει τις αλλαγές ή εξελίξεις στο χώρο… Η «Ανίερη Συμμαχία», με το καλό της καστ, είναι φτιαγμένη απλά για να διασκεδάσει… (Με τους: Τζόνι Ντεπ, Τζόελ Εντγκερντον, Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, Σιένα Μίλερ, Πίτερ Σάρσγκααρντ, Ντακότα Τζόνσον, κ.ά.). (Δείτε εδώ το Trailer).
Πρεμιέρα και για τη φεστιβαλική «Νιότη» (Youth – 2015) του Ναπολετάνου Πάολο Σορεντίνο που για δεύτερη φορά συνεργάζεται με αγγλόφωνους ηθοποιούς, μετά το «This Must be the Place» (2011) με τον Σον Πεν. Μετά το «Οσκαρ» της θεαματικής «Μεγάλη Ομορφιά», το βλέμμα του σκηνοθέτη είναι στραμμένο στη διεθνή αγορά, ο ίδιος μετατρέπεται σε κεντροευρωπαίος ή μεγάλος Ευρωπαίος, αισθάνεται φιλόσοφος και ποιητής και μιλά για τη Ζωή και το Θάνατο, για την Τέχνη και το Σινεμά με κεφαλαία γράμματα, χάνοντας την αίσθηση του μέτρου, αφού πείσθηκε από την κριτική, ότι έτσι κάνει κανείς σινεμά, φιλοσοφώντας μακριά από τις μικρές, ωχρές, καθημερινότητες των άχρωμων πρωταγωνιστών – όπως έκανε στο καλύτερο δικό του φιλμ «Οι συνέπειες του έρωτα» (2004). «Εκανα ένα φιλμ πάνω στο χρόνο – λέει ο ίδιος για τη «Νιότη» – το μόνο θέμα που με ενδιαφέρει». Η ταινία, που όλοι σχολιάζουν ότι θα έπρεπε να τιτλοφορείται «Το γήρας», είναι μια εκκεντρική και γκρινιάρικη συμφωνία εικόνων και μουσικής που συνοδεύουν τις σκέψεις για τη ζωή. Σε ένα πολυτελές «spa» ξενοδοχείο, στους πρόποδες των ελβετικών Αλπεων, δύο πλούσιοι ηλικιωμένοι φίλοι, καλλιτέχνες, αναμετρούνται σαν ανιαρές μαριονέτες ίσως για τελευταία φορά μεταξύ τους και με τον εαυτό τους, κλαψουρίζουν και πυροβολούν κρίσεις και αποφθέγματα το ένα πιο φθαρμένο από το άλλο…
Ταινία βαρετή, κατ’ εξοχή αφηγηματική, όπου τα πάντα είναι εγκεφαλικά, τίποτα το αυθόρμητο, το αυθεντικό, πότε πολύ ελαφρύ, πότε πολύ βαθύ. Προβλέψιμη η προσέγγιση της ψευδο – πραγματικότητας και των ψευδο – οραματισμών. Από την ταινία λείπει απλούστατα η ψυχή. Τελειότητα μορφική, σίγουρη φωτογραφία και ραφινάτη αισθητική, πότε αυτάρεσκη, πότε στείρα… Τα πάντα καλύπτει μια ψυχρή ομορφιά που δεν «ζεσταίνει» με τίποτα… (Με τους: Μάικλ Κέιν, Χάρβεϊ Κεϊτέλ, Τζέιν Φόντα, Ρέιτσελ Βάις, Πολ Ντέινο, κ.ά.). (Δείτε εδώ το Trailer).
Πρεμιέρα κάνουν απόψε, το υποδειγματικό ελληνικό ντοκιμαντέρ του Φίλιππου Κουτσαφτή «Αρκαδία Χαίρε» (2014), καθώς και το πρώτο αριστούργημα του Βιτόριο Ντε Σίκα, που σημείωσε μεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό και βραβεύτηκε με «Οσκαρ», χαρίζοντας στον ιταλικό νεορεαλισμό διεθνή θρίαμβο το «Λούστρο Παπουτσιών» (Sciuscia -1946). Ο τίτλος «σιουσιά» – με τόνο στη λήγουσα – είναι παράφραση της λέξης «shoe shine» όπως έφθανε στα αυτιά των Ιταλών από τους Αμερικανούς στρατιώτες.
Τέλος, μέχρι και η ταινία τρόμου της βδομάδας έχει βαφτιστεί σε φεστιβάλ… «Σκοτεινή ανάμνηση» (Regression – 2015), ο τίτλος της – τρίτης αγγλόφωνης – ταινίας του Αλεχάντρο Αμενάμπαρ με τους σταρ Εμα Γουάτσον και Ιθαν Χόουκ.
Αναμφισβήτητα όμως η «απόλυτη» ταινία της βδομάδας είναι η γαλλική «Ο Νόμος της Αγοράς» …
Κριτική: Τζία Γιοβάνη
Όσο περισσότερο οξύνονται τα κοινωνικά προβλήματα εργαζομένων και ανέργων των φτωχών στρωμάτων, τόσο σπανίζουν οι κινηματογραφικές παραγωγές που έστω επιδερμικά αγγίζουν αντίστοιχα θέματα. Τόσο πληθαίνει ο κατακλυσμός εμπορευματικής γκλαμουριάς και γενικευμένης μπουρδολογίας από τα μεγάλα στούντιο. Δεν μπορεί, λοιπόν, παρά να ξεχωρίζει για τη ρεαλιστική, λειτουργική της στράτευση η «μικρή» παραγωγή του σκηνοθέτη Στεφάν Μπριζέ και του πάντα εξαίρετου ηθοποιού Βενσάν Λιντόν, «Νόμος της αγοράς». Μάλλον «νόμος της καπιταλιστικής ζούγκλας» θα έπρεπε να ονομάζεται, στον οποίο υποκλίνονται κήνσορες και θεράποντες του αστικού συστήματος, παλαιοί τε και φρέσκοι, που φροντίζουν να προϊδεάζουν τους αδαείς εργαζόμενους, με τον «καλολαδωμένο, έγκριτο και έγκυρο μηχανισμό» τους, ότι στο όνομα της επιβίωσης θα αναγκαστούν να υποστούν ακόμη χειρότερα. Μην τυχόν ισχυρισθείτε ότι δεν αναγνωρίζετε την κατάσταση, εκτός εάν ανήκετε σε προνομιούχα στρώματα ή σ’ όσους προσβλέπουν σε οικονομικά συμφέροντα, ή στους πολλούς, εθελοτυφλούντες ημιμαθείς!
Ο Βενσάν Λιντόν είναι ο μοναδικός επαγγελματίας ηθοποιός στην ταινία «Νόμος της αγοράς», την τρίτη που Μπριζέ και Λιντόν κάνουν μαζί. Ο συμπαθής ηθοποιός, με περίσσια αλήθεια και ερμηνευτική οικονομία, επωμίζεται το συνολικό βάρος της ταινίας, υποδυόμενος τον πενηντάχρονο, άνεργο εργάτη Τιερί, έναν από τα εκατομμύρια των ανέργων στη γη της καπιταλιστικής επαγγελίας της ΕΕ. Ο Τιερί, με οικογένεια κι έναν έφηβο γιο με ειδικές ανάγκες, κάνει ό,τι είναι δυνατόν να βγει από την ανεργία, παρακολουθεί σεμινάρια επιμόρφωσης, διά βίου μάθησης κι όποια άλλη τέτοια σοφιστεία κυκλοφορεί. Με πολλές δεκαετίες δουλειάς αγόρασε ένα – ανεξόφλητο ακόμα – διαμερισματάκι, ένα μικρό λυόμενο κι ένα σαραβαλάκι. Ο άνεργος Τιερί είναι βαρίδι στο καπιταλιστικό κράτος, που εφευρίσκει «νόμιμους» τρόπους να τον ξεφορτωθεί… Αλήθεια, γιατί δεν πουλά το διαμέρισμά του ώστε να καλύψει τις ανάγκες του γιου του, τώρα που τα προνοιακά επιδόματα όλο και δυσκολεύουν; Γιατί δεν κάνει και ιδιωτική ασφάλιση ώστε να εξασφαλίσει τους δικούς του; Το επίδομα ανεργίας είναι πλέον αμφίβολο ότι θα δίνεται σε ανέργους που έχουν περιουσία (sic), ένα κεραμίδι δηλαδή… ας το πουλήσει ο άνεργος να ζήσει… Σημειωτέον, η παραπάνω πρόταση πρωτακούστηκε 15 – 20 χρόνια πριν, στα γερμανικά συνδικάτα… Τώρα επανέρχεται, έφθασε μάλλον η ώρα ενεργοποίησής της. Ιδια κι απαράλλαχτη με το αυστραλιανό μοντέλο συνταξιοδότησης, έτσι δεν είναι;
Τις γαλλικές κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές έχουν απασχολήσει, με κορύφωση στα τέλη του 1990, θέματα ανεργίας και «νόμιμων» εργοδοτικών επιθέσεων εναντίον όσων δεν έφυγαν με πρόωρη συνταξιοδότηση. Διάσπαρτες στους χώρους δουλειάς οι εργοδοτικές κάμερες, καταγράφουν κάθε ύποπτη κίνηση προσωπικού και πελατών που μπορεί να ζημιώσει το πολυκατάστημα. Καταγράφουν κλοπές αντικειμένων, κυρίως τροφίμων, από καθωσπρέπει ανθρώπους, από συνταξιούχους, ξένους και Γάλλους, που δεν τα βγάζουν πέρα οικονομικά. Στην ταινία επανέρχεται το πρόβλημα των νεόπτωχων εργαζομένων, που έθεσε ιδιαίτερα συγκροτημένα η Κλερ Ντεβέρ στην ταινία της «La voleuse de Saint Lubin» (1999) (Η κλέφτρα του Σεν Λουμπάν). Μια κακοπληρωμένη εργαζόμενη κλέβει – όπως ο Γιάννης Αγιάννης – συσκευασίες με κρεατικά για να κάνει Χριστούγεννα με τις κόρες της. Αλλά χωρίς εμπιστοσύνη μεταξύ προσωπικού και επιχείρησης, ισχυρίζεται η εργοδοσία, δεν μπορεί να υπάρξει σχέση εργασίας. Γιατί, όπως λέει και το τραγούδι, για ένα κομμάτι ψωμί δεν φθάνει μόνο η δουλειά ή το κορμί, το πιο σπουδαίο είναι η κατάθεση ψυχής στον μονόδρομο του καπιταλιστικού κέρδους. Ο ισχυρισμός αναφέρεται σε υπαλλήλους που καταχράστηκαν εκπτωτικά κουπόνια… Οι σεκιουριτάδες που ελέγχουν τους εργαζόμενους, σαν τον Τιερί που βρήκε δουλειά και προσπαθεί να ανταποκριθεί στο καθήκον του, είναι κι αυτοί εργαζόμενοι, ο ένας απέναντι στον άλλον δηλαδή… Πόσο όμως ένας έντιμος άνθρωπος μπορεί να αντέξει μ’ αυτά που βλέπει;
Ο «Νόμος της αγοράς» με όρους σινεμά «βεριτέ» (αλήθεια), στη διασταύρωση μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, χωρίς πλοκή και δραματική εξέλιξη, με μορφή απλή, ωμή και καταγγελτικά ρηξικέλευθη, είναι δομημένη σε μακρές λεπτομερείς σεκάνς ακριβώς για να καλύπτονται οι όποιες αποχρώσεις του εκάστοτε θεματικού κεφαλαίου. Δυστυχώς, η ξεκάθαρη αυτή κοινωνικοπολιτική ταινία δεν κάνει χρήση επιστημονικών πολιτικών όρων ώστε να τροφοδοτήσει ένα έργο ουσιαστικής αντίστασης και αγώνα… Πουθενά δεν αναφέρεται η λέξη καπιταλισμός, ως μήτρα του κακού, όσο κι αν η εικόνα κραυγάζει περί αυτού… Τι φοβάται η ταινία; Μήπως κατηγορηθεί από το οπορτουνιστικό πολιτικό τοπίο της Γαλλίας για υπερβάλλουσα απλοϊκότητα; Μα τα πράγματα είναι ακριβώς τόσο απλά… Κάτω απ’ αυτό το πρίσμα η ταινία δεν τείνει ουσιαστικό χέρι βοήθειας προς την εργατική τάξη…
Η Ταινιοθήκη της Ελλάδας συμμετέχει στον εορτασμό για την απελευθέρωση της Αθήνας από τα στρατεύματα κατοχής στις 12 Οκτώβρη 1944, με θεματικό κινηματογραφικό αφιέρωμα με ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Εικόνες της Κατοχής και της Απελευθέρωσης», που διοργανώνει στους χώρους της, από σήμερα Πέμπτη 15 έως και την Τετάρτη 21 Οκτώβρη.
Το συγκεκριμένο αφιέρωμα αποτελεί μέρος συνολικότερης σειράς εκδηλώσεων, που θα λάβουν χώρα σε διάφορα σημεία της πόλης της Αθήνας καθ’ όλη τη διάρκεια του Οκτώβρη, με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944 – Η Αθήνα ελεύθερη». Η είσοδος στις προβολές είναι ελεύθερη.
