Πολλά γράφονται και λέγονται αυτές τις μέρες με αφορμή την πρόθεση της κυβέρνησης να αναμορφώσει προς το χειρότερο το νόμο για τις ομαδικές απολύσεις.
Με το τρίτο μνημόνιο, που ψήφισαν μαζί ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ – ΝΔ – Ποτάμι – ΠΑΣΟΚ , η κυβέρνηση δεσμεύεται μέχρι τον Οκτώβρη του 2015 να δρομολογήσει «διαδικασία διαβούλευσης με επικεφαλής μια ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, με σκοπό την επανεξέταση ορισμένων υφιστάμενων πλαισίων της αγοράς εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ομαδικών απολύσεων, της συλλογικής δράσης και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, λαμβανομένων υπόψη των βέλτιστων πρακτικών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο».
Σύμφωνα με το ίδιο κείμενο, «οι ελληνικές αρχές έχουν δεσμευτεί να ακολουθήσουν τις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ στους θεσμούς της αγοράς εργασίας και να ενισχύσουν τον εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ των κοινωνικών εταίρων». Με δεδομένο αυτό το πλαίσιο της συμφωνίας ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους «θεσμούς», ας δούμε τι γίνεται σήμερα με τις ομαδικές απολύσεις.
Βάσει του νόμου που ισχύει σήμερα, ομαδικές απολύσεις θεωρούνται όσες γίνονται από επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερους από 20 εργαζόμενους, για λόγους που δεν αφορούν το πρόσωπο των απολυομένων. Σύμφωνα με το άρθρο 74 του Ν.3863/2010, με το οποίο τροποποιήθηκαν οι προβλέψεις του νόμου 1387/1983, το όριο που οι απολύσεις θεωρούνται ομαδικές είναι:
α) Μέχρι 6 εργαζόμενους, προκειμένου για επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που στην αρχή του μήνα απασχολούν από 20 έως 150 εργαζόμενους.
β) Σε ποσοστό 5% του προσωπικού και μέχρι 30 εργαζόμενους για τις επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν περισσότερους από 150 εργαζόμενους.
Για να προσδιοριστεί ο αριθμός του προσωπικού λαμβάνεται υπόψη το σύνολο του προσωπικού τόσο στο κεντρικό όσο και στα τυχόν υποκαταστήματα.
Μέχρι το Γενάρη του 2014, όταν μια επιχείρηση ήθελε να υπερβεί τα παραπάνω «νόμιμα» όρια των απολύσεων, κατέθετε σχετικό αίτημα στο υπουργείο Εργασίας και υπεύθυνος να αποφασίσει ήταν ο ίδιος ο υπουργός.
Η κατάσταση άλλαξε επί συγκυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ , οπότε σε συνεργασία με την πλειοψηφία της ΓΣΕΕ, η κυβέρνηση διαμόρφωσε ένα καινούριο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις ομαδικές απολύσεις, απαλλάσσοντας τον εκάστοτε υπουργό από το …βάσανο να αποφασίζει αυτός για το αν θα επιτραπούν σε μια επιχείρηση ή όχι.
Συγκεκριμένα, στις 22/1/2014, συνήλθε το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (ΑΣΕ), το οποίο – σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση – επανακαθόρισε το περιεχόμενο του φακέλου που πρέπει να υποβάλλουν οι επιχειρήσεις, ώστε να διαμορφώνεται «ασφαλής και τεκμηριωμένη γνώμη κατά τη διαδικασία εξέτασης αιτημάτων για ομαδικές απολύσεις…».
Στη νέα του μορφή, ο φάκελος θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένος στα όσα προβλέπει η Οδηγία 98/59 της ΕΕ για τις ομαδικές απολύσεις. Προκειμένου να δώσει άλλοθι στις επιχειρήσεις να πετάνε μαζικά στο δρόμο εργάτες, η ευρωπαϊκή οδηγία ζητάει από τους εργοδότες να διερευνούν μαζί με τους εκπροσώπους των εργαζομένων «τις δυνατότητες άμβλυνσης των συνεπειών (σ.σ. από τις ομαδικές απολύσεις ), διά της προσφυγής σε συνοδευτικά κοινωνικά μέτρα, με σκοπό τη βοήθεια για την επαναπασχόληση ή αναπροσανατολισμό των απολυμένων εργαζομένων».
Η απόφαση αυτή διευκόλυνε τους επιχειρηματίες να παίρνουν έγκριση για ομαδικές απολύσεις, έχοντας συμπεριλάβει στο φάκελο που καταθέτουν στο ΑΣΕ ένα σχέδιο στο πλαίσιο των όσων προβλέπει η σχετική οδηγία της ΕΕ.
Αρκεί το σχέδιο αυτό να περιλαμβάνει προσωρινά και αναποτελεσματικά ημίμετρα π .χ. μεγαλύτερες αποζημιώσεις, προγράμματα κατάρτισης και μετεκπαίδευσης), που δεν μπορούν όμως σε καμιά περίπτωση να αποκαταστήσουν τις θέσεις εργασίας που χάνονται, αλλά και το εργατικό εισόδημα.
Ο «επανακαθορισμός» αυτός και η «αναβάθμιση» του ΑΣΕ επιβεβαίωσαν την πρόθεση της τότε κυβέρνησης να καταργήσει το δικαίωμα έγκρισης των ομαδικών απολύσεων από τον εκάστοτε υπουργό και να την αναθέσει σε ένα υπηρεσιακό όργανο, στο οποίο εκπροσωπούνται και οι λεγόμενοι «κοινωνικοί εταίροι», κάνοντας ένα ακόμα βήμα στην ενσωμάτωση της οδηγίας της ΕΕ.
Για τις εξελίξεις αυτές σε βάρος της εργατικής τάξης και ιδιαίτερα των εργαζομένων που δουλεύουν σε μεγάλες επιχειρήσεις και ομίλους, είχε προϊδεάσει ο Γ. Βρούτσης. Μιλώντας σε ημερίδα, είχε πει για το καθεστώς των ομαδικών απολύσεων: «Είναι φανερό ότι και εδώ χρειάζεται ένας εξορθολογισμός. Πρέπει – όπως συμβαίνει σε όλες τις προηγμένες χώρες σε όλο τον κόσμο – να δίνεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να αναδιοργανώνουν την παραγωγική τους δομή.
Παράδειγμα, όταν μια επιχείρηση χρειάζεται – αποδεδειγμένα – να συρρικνώσει μια εγκατάσταση ή δραστηριότητά της και να επεκτείνει μια άλλη με περισσότερες προοπτικές ανάπτυξης.
Ωστόσο, αυτό που θέλουμε εμείς ως υπουργείο Εργασίας είναι οι επιχειρήσεις να αναλαμβάνουν υποχρεώσεις και συνυπευθυνότητα έναντι του προσωπικού που απομακρύνουν. Να συνεισφέρουν με ενεργό τρόπο στη διαδικασία αποκατάστασής τους. Αυτό είναι το σημαντικό σημείο στις αναδιαρθρώσεις και σε αυτό θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας, ενόψει του νέου πλαισίου για τις ομαδικές απολύσεις».
Επομένως, με την αναβάθμιση του ΑΣΕ, η κυβέρνηση έδωσε τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις, στο όνομα κάποιας «αναδιάρθρωσης», να απολύουν ελεύθερα, ακόμα και πάνω από τα σημερινά αριθμητικά όρια. Οσο για τη «συνυπευθυνότητα έναντι του προσωπικού» και τη «διαδικασία αποκατάστασής τους», αυτά είναι μόνο στάχτη στα μάτια των εργαζομένων.
Μάλιστα, όλες οι παραπάνω αποφάσεις πάρθηκαν ομόφωνα στο ΑΣΕ. Αυτό σημαίνει ότι στηρίχτηκαν και από την πλειοψηφία της ΓΣΕΕ, που εκπροσωπείται στο όργανο. Οπως είχε ανακοινώσει τότε το υπουργείο Εργασίας, «(…) η συνεργασία των κοινωνικών και παραγωγικών δυνάμεων του τόπου και η σύναψη νέων κοινωνικών συμφωνιών αποτελούν την καλύτερη εγγύηση για το αύριο της ελληνικής οικονομίας και της απασχόλησης».
Λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ άρχισε να ξηλώνει το κουβάρι ακόμα και αυτών των ελάχιστων υποσχέσεων που είχε δώσει προεκλογικά στο λαό για να αρπάξει την ψήφο του. Μία από αυτές αφορούσε και την αλλαγή του νόμου για τις ομαδικές απολύσεις, ώστε να γίνουν αυστηρότεροι οι όροι για τις επιχειρήσεις.
Ωστόσο, μιλώντας την 1η Φλεβάρη σε τηλεοπτικό σταθμό, ο τότε υπουργός Εργασίας είπε για το καθεστώς των ομαδικών απολύσεων: «Εμείς θα επαναφέρουμε καταρχήν το καθεστώς που αφορά στις ομαδικές απολύσεις στην πρότερη κατάσταση. Αυτό θα γίνει άμεσα. Εδώ πέρα υπήρχε μια αύξηση του ορίου των ομαδικών απολύσεων για έναν αριθμό εργαζομένων και πάνω σε μια επιχείρηση. Αυτό θα επανέλθει. Νομίζω έχει πάει στο 5% μηνιαίως, ήταν στο 2% παλαιότερα.
Την απόφαση (για τις ομαδικές απολύσεις) θέλουμε να δούμε αν είναι σκόπιμο να επανέλθει στην ευθύνη αποκλειστικά του υπουργού ή να προσπαθήσουμε να ουσιαστικοποιήσουμε και να αναβαθμίσουμε τη λειτουργία του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας. Είναι ένα από τα ζητήματα πάνω στα οποία διαβουλευόμαστε. Επειδή αυτά είναι κρίσιμα ζητήματα, πρέπει να γίνουνε μέσα από διάλογο και ευρύτερες συναινέσεις».
Στην πραγματικότητα, ο Π . Σκουρλέτης προεξοφλούσε λίγες μόλις μέρες μετά τις εκλογές ότι οι αντιδραστικές αλλαγές της προηγούμενης κυβέρνησης θα διατηρηθούν και ότι η νέα συγκυβέρνηση δεν είχε την πρόθεση να επαναφέρει ούτε καν το προηγούμενο καθεστώς. Σ’ αυτή την κατεύθυνση η κυβέρνηση της «πρώτη φορά αριστερά» έρχεται τώρα να ολοκληρώσει ό,τι άφησε στη μέση η προηγούμενη, στο δρόμο προς την πλήρη απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων…
